Opinia publiczna
Już w czasach biblijnych można odnaleźć wzmianki o możliwości wywołania publicznego oburzenia. Odniesienie do opinii publicznej pojawiało się też w listach Cycerona, który pisał o „publicam opiniomen” i w XVI wieku u Erazma z Rotterdamu (opiniones publicare) [1]. Jednak dopiero w XIX i XX wieku termin ten stał się przedmiotem debaty naukowej i badań. We współczesnej refleksji nad opinią publiczną można wydzielić dwa odrębne podejścia w definiowaniu tego zjawiska:

1. integracyjne: opinia publiczna w tym podejściu stanowi niepisane prawo, które jednostka musi przestrzegać, aby nie zostać z wykluczona z danej społeczności czy grupy. Obejmuje ono poglądy, zwyczaje i sposoby zachowania, których nie wolno naruszać, jeśli chce się być członkiem jakieś grupy. W takim rozumieniu każdy bierze udział w procesie kształtowania opinii;
2. elitarne: opinia publiczna jest tworzona przez dobrze poinformowanych i dobrze wykształconych ludzi, którzy troszczą się o szeroko pojęte dobro ogółu. W tym wypadku to jednostka decyduje czy chce brać udział w procesie tworzenia opinii [2].

Przegląd definicji opinii publicznej – w ujęciu historycznym

1. August Comte (1789-1857) – opinia publiczna pełni w społeczeństwie funkcję moralną (wskazującą co jest akceptowane a co nie) i polityczną, dlatego widział potrzebę funkcjonowania instytucji/ organizacji, która wyrażałaby i kierowała opinią publiczną – jej źródłem miał być organ władzy filozoficznej i ploretariat por. [3].
2. Gabriel Tarde (1843-1904) – opinia publiczna to chwilowa, mniej lub bardziej logiczna grupa sądów odpowiadających bieżącym zagadnieniom, które są podzielane przez ludzi zamieszkujących wspólnie ten sam kraj, należących do jednej warstwy społecznej [4].
3. Walter Lippmann (1889-1974) – opinię publiczną stanowią obrazy wzajemnych stosunków między ludźmi, ich potrzeby i zamierzenia oraz obrazy samych ludzi powstałe w ich umysłach. W jego przekonaniu opinia publiczna manifestowała się jako zewnętrzna reakcja wobec powstających problemów i wyrażała w głosowaniu, demonstracjach, przyzwoleniu dla rządowych inicjatyw lub na protestach przeciw nim, a nawet bojkotowaniu proponowanych przez rząd rozwiązań [2].
4. Herbert Blumer (1900-1987) – w definiowaniu opinii publicznej zwracał uwagę, że nie należy traktować jej jako sumy opinii indywidualnych jednostek, ale jako relację między nimi i wynik wzajemnego odziaływania na siebie i ścierania się różnych postaw, poglądów, reakcji tych którzy uczestniczą w procesie jej budowania [2].

Schemat Allporta
Wielość definicji opinii publicznej, spowodowała konieczność uporządkowania istniejących koncepcji tego zjawiska i stworzenia ich klasyfikacji. Taki charakter ma schemat, stworzony przez Gordona Allporta. Zwrócił on uwagę, że w istniejących podejściach do określania fenomenu opinii publicznej można dostrzec pięć elementów:

1. jest zachowaniem, które pociąga za sobą werbalizację przekonań wielu ludzi;
2. zachowania te są stymulowane i kierowane przez ważną dla dużych grup ludzi wiedzę albo istotne dla nich obiekty, czy sytuacje;
3. zachowania te wyrażają się w postaci aprobaty lub dezaprobaty dużych grup ludzi, w odniesieniu do określonych sytuacji, obiektów, zdarzeń, które są obiektem opinii publicznej;
4. wraz ze zniknięciem problemu znika opinia publiczna nim wywołana, wskazuje to, że opinia publiczna ma zwykle charakter tymczasowy i doraźny;
5. zachowania są wystarczająco silne, aby wywierać określone skutki i doprowadzić do realizacji jakiegoś celu, zmiany [4].

W oparciu o tą klasyfikację elementów definiujących opinię publiczną Gordon Allport zaproponował własną definicję. Termin ten odnosi się do sytuacji, w których duże grupy jednostek wyrażają stanowiska na temat tego, co jest w określonych warunkach popierane/ odrzucane w stosunku do osób lub propozycji o szerszym znaczeniu, które stwarzają prawdopodobieństwo nieobojętnych działań wobec obiektu zainteresowań [3].

Proces opiniotwórczy
Zjawiska zachodzące podczas powstawania i ujawniania opinii publicznej określane są jako proces opiniotwórczy, obejmują one warunki konieczne do jej wykształcenia się, należą do nich:

1. pojawienie się sytuacji, która przyciągnie uwagę dużej ilości jednostek;
2. przyciągający uwagę problem lub sytuacja powinna mieć charakter kontrowersyjny, gdyż sprzyja to i ułatwia proces polaryzacji opinii;
3. formułowanie pierwszych propozycji rozwiązania problemu – na tym etapie pojawiają się opinie publiczne zyskujące akceptację grupy i zaczynają one wywierać wpływ na członków grupy zmuszając ich do określonych reakcji (np. przyjęcia stanowiska grupy);
4. stabilizacja dyskusji, przyjęcie trwałych stanowisk to ostatni etap procesu krystalizowania się opinii publicznej [2].

Beata Ociepka podkreśla, że w tworzeniu opinii publicznej istotną rolę odgrywają przywódcy opinii/ liderzy. Zgodnie z modelem dwustopniowego przepływu informacji (zobacz rozdział: Modele komunikowania) osoby te z uwagi na posiadaną wiedzę, której źródłem są również media masowe cieszą się dużym prestiżem i często są proszone o radę. Wraz z coraz większą ilością mediów z których można współcześnie czerpać informacje oraz uzyskiwać komentarze na tematy polityczne, społeczne i gospodarcze rola liderów w codziennym życiu uległa zmniejszeniu. Jednak nadal mają oni bardzo duże znaczenie w okresach kryzysowych, gdy stają się przedstawicielami i wyrazicielami opinii publicznej [2].

Współcześnie taką rolę coraz częściej pełnią celebryci, czyli osoby będące obiektem zainteresowania mediów masowych, zwłaszcza tabloidów i portali plotkarskich, dzięki czemu są obecni w przestrzeni publicznej [5]. Mają oni bardzo wpływ na kształtowanie opinii publicznej, kreowanie trendów i mód oraz promowanie określonych poglądów i zachowań. Z jednej strony obecność celebrytów w przestrzeni publicznej wpływa na nią pozytywnie. Pozwala bowiem na „odnowienie” sfery polityki oraz przyczynia się do jej demokratyzacji. Zaangażowanie w sprawy publiczne, dzięki ich udziałowi celebrytów przybiera zupełnie inną postać niż ta utożsamiana z tradycyjną działalnością partyjną. Celebryci są w takim rozumieniu alternatywnym sposobem na polityczną działalność dla ludzi wcześniej niezaangażowanych i odciętych od spraw publicznych, np. mogą namawiać do udziału w wyborach lub promować symbole narodowe. Z drugiej strony aktywność celebrytów w przestrzeni publicznej może mieć charakter negatywny i przyczyniać się do jej degradacji poprzez trywializację dyskursu publicznego [6].

Sfera publiczna w nowoczesnych społeczeństwach – nowe trendy
Współcześnie możemy zauważyć fragmentaryzację sfery publicznej, co skutkuje powstaniem wielu mikrosfer. Stanowią one przestrzenie, w których członkowie marginalizowanych grup, np. środowisk LGBT i mniejszości etnicznych itp. mogą przedstawiać publicznie swoje poglądy i artykułować interesy oraz propagować określone wartości i zachowania. Celebryci odgrywają ważną rolę w mikrosferach – pokazują, że dla różnych grup społeczeństwa otwierają się nowe możliwości, wcześniej ograniczone, np. celebryci homoseksualiści zaświadczają, że można przyznać się do swojej orientacji i nadal być popularnym [7].

Formy wyrażania opinii publicznej
Wyrażanie opinii we współczesnym świecie odbywa się najczęściej za pomocą mass mediów, jednak dostęp do mediów tradycyjnych jest zwykle utrudniony. Co prawda radio i telewizja w swojej ofercie posiadają programy podczas, których widzowie mogą wyrazić swoją opinię, poprzez telefon lub mail to czas takich wypowiedzi jest limitowany co wynika z rygorów czasu antenowego. Dlatego dziś miejscem do wyrażania opinii stają się media społecznościowe, które pozwalają np. za pomocą nakładek na zdjęcia profilowe na FB lub możliwości łatwego udostępniania informacji lub wydarzeń wyrażać poparcie dla określonych idei lub protest wobec nich [8]. Opinia publiczna może być też wyrażana w formie demonstracji ulicznych czy protestów lub w formie petycji podpisywanych przez obywateli, które przedstawiają ich poglądy [2].

Opinia publiczna a media
Allport w swoich rozważaniach odnośnie opinii publicznej zaznacza, że opinia publiczna jest produktem powszechnej edukacji i wytworem nowoczesnego systemu komunikowania masowego [4]. Zdaniem Tomasza Gobana Klasa dla powstania opinii publicznej wystarczają środki prostsze, interpersonalne, jednak połączenie mediów masowych i interpersonalnych jest dla powstania opinii publicznej najskuteczniejsze [9].
Artykułowanie opinii publicznej współcześnie jest łatwiejsze dzięki mediom masowym, gdyż w państwach demokratycznych mają one obowiązek zapewnienia pluralizmu opinii i przedstawiania zróżnicowanych poglądów i opinii. Jednak środki masowej komunikacji nie są tylko przestrzenią do prezentowania różnych opinii i poglądów obywateli, ale stanowią instrument powstawania i artykułowania opinii publicznej [2]. Sprawia to, że media odgrywają ważną rolę w procesie formowania się opinii publicznej, co pokazuje teoria spirali milczenia autorstwa Elizabeth Noelle-Neumann (2004).
Więcej o samym efekcie spirali milczenia przeczytasz w rozdziale Spirala milczenia.

Źródło: TED-Ed, Pros and cons of public opinion polls: R. J. Jason, 17.05.2013 (dostęp 30.11.2020). Dostępne w YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=ubR8rEgSZSU&ab_channel=TED-Ed, 2020.